Ovaj deformitet spada u kategoriju stečenih deformiteta.Nastaje spuštanjem svodova stopala koji vode strukturalnoj promeni stopala i uzrokuju nastanak pes planovalgus – ravna stopala.
Deca sa ravnim stopalima se često žale na bolove u stopalima, potkolenicama (zbog istezanja odredjenih misica) kolenima, može postojati valgus kolena, brzo se zamaraju, ne mogu dugo da hodaju, trapavo hodaju, moguda imaju bolove u kičmi, a sve to se javlja kao reakcija na izmenjen statički položaj.
Opasnost od spuštanja svodova kod dece je naročito izražena u periodu od prve do druge godine života. Aktivnosti koje u tom periodu nose rizik spuštanja svodova su ustajanje, stajanje i početak hodanja. U predškolskom i školskom uzrastu, pubertetu, kada naglo rastu i dobijaju na telesnoj težini, postoji izražena mogućnost nastanka ovog deformiteta.
Ravna stopala nastaju usled poremećene statike stopala, usled nesrazmere između opterećenja i aktivne snage stopala. Tom prilikom popuštaju najpre mišići, zatim ligamenti i na kraju dolazi do promene odnosa i oblika kostiju stopala.
Faktori koji mogu da dovedu do nastanka ravnih stopala su:
- konstitucija, slabost mišića, ligamenata
- vreme vertikalizacije i početka hoda – ako dete rano prohoda, zbog smanjene razvijenosti i nedovoljne zrelosti kostiju, mišića i
- ligamenata, postoji veća mogućnost razvoja deformiteta
- period naglog rasta deteta
- fizička neaktivnost
- gojaznost
- nasledni faktor
Kako dijagnostikovati ravna stopala
Postoje dva tipa ravnih stopala:
- FLEKSIBILNO RAVNO STOPALO je blaža forma ovog poremećaja. Kada stopala ne nose nikakvoopterećenje imaju pravilan oblik i svi lukovi se jasno vide. Tek pri osloncu dolazi do spuštanjasvodova.
- RIGIDNO RAVNO STOPALO gde postoji strukturalna anomalija sa valgiditetom zadnjeg dela i
supinacijom prednjeg dela stopala. Može biti posledica nepravilnog koštanog razvoja. Dolazi do
skraćenja ligamenata i zglobnih čaura.
Rtg. snimak ravnog stopala
Dijagnostika se postavlja na osnovu kliničkog pregleda (inspekcije i funkcionalnog pregleda stopala), uz pomoć tehničkih pomagala (podoskop, plantogram, baropodometrija), kao i na osnovu radiografije stopala (Rtg.), pre svega kod rigidnog oblika.
Klinički pregled
Dete treba da stoji boso na čvrstoj i ravnoj podlozi, sa paralelnim i blago rastavljenim stopalima.
Da bi se procenilo stanje svodova stopala treba ih posmatrati sa svih strana.
Pes plano valgus
Sa zadnje strane posmatramo Ahilove tetive koje se okomito spuštaju prema petnoj kosti (normalan valgiditet pete je 5 stepeni).
Lako lučno iskrivljenje Ahilovih tetiva sa konveksitetom prema unutra i proširenje površine oslonca koji se prenosi na unutrašnji deo stopala ukazuju na simptome spuštanja uzdužnog svoda:
- sa unutrašnje strane – dobijamo informacije o stanju uzdužnog svoda
- sa gornje strane – utvrđujemo pravac osovine stopala, uočavamo poprečni svod
- sa prednje strane – gledamo pravac prstiju, eventualne promene na njima, zgrčenost, penjanje prsta na prst, položaj palca, lepezasto
- širenje prstiju i palca ukazuje na spuštanje poprečnog svoda
Pes plano valgus
Dete zatim treba da prošeta i čučne na vrhovima prstiju, pri čemu posmatramo stopala sa unutrašnje strane i gledamo da li dolazi do podizanja unutrašnje ivice stopala i smanjenja iskrivljenosti Ahilovih tetiva.
Pes plano valgus
Ovo je ujedno i proba za utvrđivanje trenutnog stanja mišića stopala i potkolenice.
Lečenje Planovalgusa – ravnih stopala
Najvažniji deo lečenja bi zapravo bilo prepoznavanje fleksibilnog ravnog stopala o rigidnog oblika koji zahteva drugi pristup u terapiji odnosno operativno lečenje.
Ovaj deformitetet se tretira dvojako.
AKTIVNO – aktivna kineziterapija
PASIVNO – fizikalne procedure, pasivna kineziterapija, ortopedski ulošci i adekvatna obuća
Fizikalna terapija u lečenju ravnih stopala
Kao uvod u kineziterapijsko tretiranje deformiteta, koriste se termo procedure, sa ciljem zagrevanja mekog tkiva skočnog zgloba. Time se vrši priprema za uspešniju primenu vežbi.Od termo procedura moguće je primeniti toplu zagrejanu glinu kao oblogu (primenjujemo je u ambulanti fizikalne medicine NIKA), topao parafin, IR lampa kao i bilo koja toplotna procedura koja prija detetu.
U kućnim uslovima, preporučuje se da se vežbe sprovode posle kupanja ili, pre vežbi, stopala potopiti u toplu vodu.
Preporuka je i da se slabi mišići stimulišu aparaturno (elektrostimulacija).
Preporuka je da se pre kineziterapije aplikuje lagana masaža.
Kineziterapija u lečenju ravnih stopala
Preporučuju se aktivne vežbe čiji je cilj jačanje dugih i kratkih fleksora stopala i supinatora.
PREPORUČENE VEŽBE:
- hod na prstima i petama naizmenično
- hod sa supiniranim stopalima (na spoljašnjim ivicama)
- prstima stopala podizati sa podloge loptice ili klikere, premeštati ih sa jednog mesta na drugo
- valjati tabanskom površinom stopala napred – nazad štap, olovku, flašu
- nabirati prstima stopala platno, maramicu, papir
- vežbe odizanja kantice sa peskom (za jačanje dorzalnih fleksora stopala)
Vežba sa klikerima
Problemi koji mogu da nastupe kod pacijenata sa ravnim stopalima su bolovi u stopalima, potkolenicama, kolenima koji su difuzni i povećavaju se sa fizičkim aktivnostima, bolovi u leđima, kao i poremećena estetika.
Kod velikog broja pacijenata često je odsustvo bolova i funkcionalnih poremećaja, pa se potreba za lečenjem ravnih stopala dovodi u sumnju.
Smatra se da lečenje treba sprovesti ukoliko dete ima subjektivne tegobe, a težište lečenja se sve više pomera ka edukaciji pacijenta i roditelja.
Savetuje se regulisanje telesne težine, bavljenje sportom, deca ne bi trebalo da hodaju bosa po ravnoj podlozi u kući, dok se preporučuje hodanje po neravnom terenu, šljunku, travi itd.
Pasivna korekcija ravnih stopala – ortopedski ulošci i adekvatna obuća
Dejstvo ortopedskih uložaka kod pes planovalgusa:
Valgus pete je povezan sa supinacijom prednjeg dela stopala – korekcija se postiže detorzijom stopala pomoću supinacionog klina za korigovanje valgusa pete i pronacionim klinom za korigovanje supinacije prednjeg dela stopala.
Ortopedski ulošci svojim oblikom uzdižu ili spuštaju deo stopala uspostavljajući ravnotežu pritiska na tabanskoj strani, dovodeći osovinu stopala u normalan položaj.
Korektivni ulošci
Efekat uložaka na dalji razvoj je ubedljivo najveći kod manje dece jer se dečije stopalo razvija do završetka rasta, a ulošci usmeravaju dalji razvoj i sprečavaju progresiju deformiteta, odnosno sprečavaju nastanak deformiteta.
Kod odraslih osoba ulošci koriguju deformitet stopala ukoliko je fleksibilnog tipa. Kod većih deformiteta, mehanički poboljšavaju statiku i dinamiku stopala, sa pozitivnim efektom na sve proksimalne strukture – skočni zglob, kolena, kuk, kičmeni stub.
Obuća
Deca do 3 god. moraju da nose duboke cipele, do iznad skočnog zgloba, jer njihovi mišići još uvek nisu dovoljno razvijeni. Cipele treba da budu stabilne i čvrste u zadnjem delu i savitljive u srednjem i prednjem delu.Treba da budu komotne da bi omogućile rast stopala i normalne pokrete. Nije dobro da cipele budu previše mekane jer ne daju dovoljnu stabilnost stopalima. Nikako detetu ne treba obuvati cipele koje je nosilo neko drugo dete jer svako stopalo oblikuje cipelu na specifičan način, što može loše da utiče na stopala drugog deteta i da dovede do nepravilnosti u razvoju.
Neadekvatna obuća može da dovede do nepravilnog razvoja stopala, poremećaja statike skočnih zglobova, kolena i kukova, što će da se manifestuje kroz patkast hod, X noge, nespretnost, česta padanja, a u kasnijim godinama je moguća i pojava deformiteta kičme.
Autor teksta: Žarko Popović, viši fizioterapeut, defektolog-somatoped
POVEZANI TEKSTOVI: DEFORMITETI STOPALA, PES EQUINOVARUS, LEČENJE DEFORMITETA STOPALA, KAKO FIZIOTERAPET LEČI TELESNE DEFORMITETE
Leave a Reply