KAKO FIZIOTERAPEUT LEČI TELESNE DEFORMITETE

Osobe sa telesnim deformitetima prolaze kroz proces rehabilitacije kroz koji ih prate članovi rehabilitacionog tima. U te članove spadaju pored fizioterapeuta i:
specijalista ortopedije
roditelji/staratelji, defektolozi-somatopedi, nastavnici, pedagogzi, psiholozi…
najvažniji član ovog tima je sâm pacijent

Terapeut je jedan od retkih članova tima koji je svakodnevno u kontaku sa pacijentom. To mora najpre biti osoba koja istinski želi da pomogne pacijentu, ali kroz korektan, odmeren, empatski stav.

Pri prvom kontaktu terapeuta i pacijenta se najčešće, osim vežbi, vodi spontani razgovor kojim terapeut stiče uvid u ličnost pacijenta.

Sposobnost prilagođavanja na deformitet i njegovu progresiju proizilazi iz karaktera samog pacijenta, ali i iz porekla deformiteta i perioda života u kojem nastaje.

Terapeutska procena pacijentove ličnosti je vrlo bitna ne bi li se vežbe prilagodile pacijentu tako da ih on sa zadovoljstvom prihvati i sa lakoćom obavlja. Naravno, to nije uvek moguće, iz prvog puta.

Vrlo često se u praksi sreću osobe koje su prethodno izmučene dugim lečenjima, pa su nezadovoljne, nepoverljive, razočarane. Takve osobe treba motivisati zbog čega je uloga terapeuta u izgradnji i zauzimanju aktivnog i pozitivnog stava pacijenta više rekvizita (igračke, lopte,…). Time se, između ostalog, poštuje jedan od osnovnih principa rehabilitacije – individualni pristup svakom pacijentu.

S obzirom na to da provodi najviše vremena u radu sa pacijentom i prati pacijentove reakcije na zadati plan i program vežbi, terapeut je za članove tima drugih specijalnosti izvor informacija o napretku ili regresiji osobe sa kifozom. Takve informacije bitno utiču na dopunu ili izmenu plana vežbi, ali i ostalih oblika lečenja.

Proces rehabilitacije, iako traje duže nego ostale forme lečenja, u jednom trenutku mora da se završi. To je obično onaj momenat kada su terapijski ciljevi ispunjeni, a pacijent ponovno osposobljen do maksimalnih granica.

To u ovom slučaju znači da je mišićna snaga i elastičnost optimalna i da se stav i hod pacijenta popravio. Međutim, ukoliko se ne nastavi sa održavanjem postignutog, ovaj deformitet se lako može vratiti na prethodno stanje, a ponekad i da rezultira još težom kliničkom slikom nego ranije, posebno kod dece!

Pacijenta je neophodno edukovati i pružiti mu znanja iz oblasti kojoj njegov deformitet pripada, kao će se sprovoditi rehabilitacija, koje su moguće komplikacije i posledice odsustva terapije. Na taj način pacijent svesni i aktivno se stavlja na stranu terapeuta.

Osim edukacije sâmog pacijenta, potrebno je da se izvrši i edukacija osoba sa kojima pacijent živi. Pod edukacijom se podrazumeva obuka pravilnom izvođenju vežbi i trajanju istih; moguće kombinacije vežbi i rekvizita koji se koriste, kao i oblici improvizacije vežbanja u kućnim uslovima.

Kada je pacijent dete, neophodno je uspostavljanje kontakta sa roditeljem i njegovo osposobljavanje da kontroliše celokupni program; adaptacija sredine u kojoj pacijent najviše boravi (npr. odgovarajuća visina stola i stolice, ako je dete školskog uzrasta u pitanju); strogo pridržavanje kontraindikacija…

U dečijem uzrastu, kineziterapijske vežbe se osmišljavaju tako da detetu nije dosadno, a da je terapijski cilj uvek bliži.

Dakle, terapeut je istovremeno realizator terapijskih ciljeva, edukator osobe sa deformitetom i psihoterapeut. Sva tri momenta čine nedeljivu celinu i rezultiraju uspešnoj sprovedenoj rehabilitaciji.

Fizikalna terapija je posebna medicinska disciplina koja se zasniva na primeni fizičkih agenasa u cilju lečenja. Sama reč potiče od grčkih reči physis (priroda) i therapeia (lečenje). Takav naziv je dobila jer su prvobitno za lečenje korišćeni samo prirodni izvori i energija. Danas se u većini slučajeva koriste veštački izvori.

Prema agensu koji se koristi u terapiji, fizikalna terapija može biti: fototerapija – lečenje svetlošću (IR, UV, LASER); termoterapija – lečenje toplotom (glina, parafin, topao vazduh…); krioterapija – lečenje hladnoćom (hladne obloge, komprese); hidroterapija – lečenje vodom i parom; elektroterapija – lečenje raznim oblicima struja; sonoterapija – lečenje korišćenjem zvučne energije (ultrazvuk); mehanoterapija – lečenje mehaničkom energijom (ručna masaža, kiropraktika); magnetoterapija – lečenje magnetnim poljem.

U rehabilitaciji pacijenta sa deformitetima kičmenog stuba, prioritet zauzimaju telesne vežbe i korekcija stava. Međutim, ponekad se javljaju simptomi koji mogu ići u vidu bolova baš u regiji koja odgovara deformitetu.

Najčešće može doći do kompresije kičmene moždine ili nerava koji iz nje izlaze, pa posledično do slabosti u ekstremitetima ili osećaja trnjenja, mravinjanja. Mišići koji su skraćeni usled prisustva deformiteta, vrlo često su i bolni, ali i u spazmu koji nastaje kao refleksni odgovor organizma na bol.

Upravo onda kada postoje ovakvi (ili slični) simptomi, indikovana je primena fizikalne terapije jer, da bi se uopšte započele vežbe, neophodno je smanjiti bol i opustiti muskulaturu. Prisustvo bola sve više pojačava spazam koji uzurpira cirkulaciju, a to dalje vodi pojačanju bola.

Tako se stvara „začarani krug“ koji se uspešno prekida primenom fizikalnih agenasa. Njihova suština delovanja jeste upravo poboljšanje lokalne cirkulacije i otklanjanje štetnih produkata metabolizma. Najbolji efekti se postižu kada se primenjuju terapije svakodnevno po jedanput, u ciklusu od 10 (najmanje). Nekada je potrebno i više, u zavisnosti od progresije simptoma. Prednost ove terapije, u odnosu na ostale, je u tome što se jačina nadražaja može stepenovati i tako postići efekat bez većeg opterećenja celog organizma.

Kada simptomi bola nestanu, prelazi se na kineziterapiju (nekada se u istom danu izvode i fizikalna i kineziterapija). Kineziterapija je složenica grčkog porekla koja se sastoji od reči kinesis (pokret) i terapio (lečenje, tretman). U doslovnom prevodu, kineziterapija bi podrazumevala lečenje pokretom. Kineziterapija je razvijen sistem korišćenja doziranih i pravilno odabranih pokreta u skladu sa indikacijama i kontraindikacijama, a u cilju lečenja.

Kineziterapijski tretman treba otpočeti čim lekar i terapeut to predlože, jer su deformiteti kičmenog stuba najčešće funkcionalni poremećaj koji mogu da se otklone istezanjem skraćenih i jačanjem slabih mišića.

Ove vežbe se rade u položajima koji su terapijski najpogodniji.
Idealno je da pacijent sprovodi vežbe ispred ogledala kako bi stekao uvid u nepravilno (njegovo) i pravilno (postignuto zatezanjem mišića) držanje tela.Treba nastojati da se postigne i održi što duže pravilan položaj tela.

Kod skolioza velikog obima (50 stepeni +), gde je neophodno operativno lečenje, kineziterapija se primenjuje u različitim fazama: preoperativnoj, ortopedskoj (pacijent je operisan ili je u mideru) i u fazi održavanja rezultata ortopedskog lečenja.

U toku rasta, deformiteti kičmenog stuba moraju se stalno kontrolisati i lečiti, jer se u suprotnom deformitet sigurno pojačava.

Zbog ugrožene disajne funkcije, rade se vežbe disanja.One imaju za cilj dobru ventilaciju svih partija pluća, jačanje mišića odgovornih za disanje.

Vežbe sa terapeutom u sali bi trebalo sprovoditi svaki dan, bar jedanput dnevno. Vremenski može trajati od 35 min do 1h 30 min.

Primenjuju se i grupne vežbe koje imaju za cilj pored druženja pacijenata i dodatnu motivaciju i pojavu potrebe za nadmetanjem.

skolioze
kifoze – kifotično držanje tela
lordoze – lordotično držanje tela
deformiteti stopala  – ravni tabani, valgus, varus
XiOnoge, hiperpokretljivost kolena
deformiteti grudnog koša – ispupčene i udubljene grudi
skraćeni mišići – neelastičnost (slaba elastičnost) mišića, najčešće zadnje lože natkolenica
usporen psihomotorni razvoj
vežbe disanja – povećanje obima disajnih pokreta
opšta mišićna slabost
poremećaji posture – loše držanje tela
poremećaji biomehanike – poremećaji koordinacije pokreta (nespretno dete)

sistematski pregled (antropometrijska merenja)
izrada kineziterapijskog plana i programa korekcije
korekcija deformiteta primenom individualnih kineziterapijskih procedura (korektivne vežbe)
preventivne korektivne vežbe u grupi (2-4 deteta)
kontrolna merenja se vrše na svaka tri meseca
najbolji rezultati korekcije se postižu u uzrastu od 12. do16. godine života.

Autor teksta: Žarko Popović, viši fizioterapeut, defektolog-somatoped

POVEZANI TEKSTOVI: SKOLIOZE, KIFOZE, DEFORMITETI STOPALA, DEFORMITETI KOLENA, LORDOTIČNO DRŽANJE TELA, POREMEĆAJI POSTURE, DEFORMITETI GRUDNOG KOŠA